dia
doxa
ém ‘um
meter mater,
summum som
van ons verbonden
in levende lijve gegrond,
en mateloos wijzer dan wij
weten te zijn jawezer delen
in lijden gelievend bevrijden
almaar wederom zich mede
tot heden kom jij zij met mij
heem heim wee voorbij
te mijner klein hoge
huize genoten
ten toon.
el racham
ar rahmaan
zie ons hier aan
opdat er met name
ja wees er die enig ene
der hemels hecto heerlijke
stralen vanaf uw aangezicht
het werelds donker onze tot aan
bodes verbond zal gaan verlichten,
gij nam elk van al ten overstaan op,
mogen wij zo gevoed met wending
ten goede beproefden nabij o
gij geef u te kennen vrij
noemenswaardig
de moeder-
schotige
tuinen
tonen.
node noter
----------
Doxa is bijbels Grieks voor de heerlijkheid van God,
letterlijk genomen de schijning, de schijn.
Dia is in het bijbels Grieks ‘door’.
El Racham is bijbels Hebreeuws,
Jahweh stelt zich daarmee voor aan Mozes,
El is God, Racham wordt gangbaar vertaald met Barmhartige,
maar letterlijk betekent het ‘Moederschoot’ige’.
Hebreeuws en Arabisch zijn verwante - semitische - talen.
In de islam is de Barmhartige belangrijke benaming voor de Ene.
Ar Rahmaan behoort tot de negenennegentig schone namen van Allah.
Dit woord is in de stam, de kern, verwant aan het Hebreeuwse,
eveneens afkomstig van baarmoeder of moederschoot.
De bijbels Hebreeuws ultieme voorstelling van barmhartigheid
was de moederschoot, toch opmerkelijk in een patriarchale samenleving,
die eerbied voor het vrouwelijke van de mannelijke bijbelschrijvers.
El Racham ligt in de sfeer van God de Vader.
Zo’n voorstelling van ontferming van de Ene is in de koran niet te vinden.
Maar toch...
Barmhartigheid...
Emoties gaan algauw met ons op de loop.
Dan is het nodig dat wij ijking krijgen.
Oog om oog, tand om tand,
is een stellingname in het Oude Testament en de koran.
Vereffening om escalatie te voorkomen als redelijk recht.
In het Nieuwe Testament wordt opgeroepen daarvan af te zien,
de kringloop van het om en om geweld te doorbreken,
omdat het ook in Jezus' tijd almaar doorging.
Om op aarde iets te zien van de schijning - de doxa - van God.
Met het beeld van ‘het huis van de Heer’.
Of in islamitische visie met het beeld van ‘de tuinen'.
Barmhartigheid is in alle drie de tradities een kernwoord,
afgeleid van een Hebreeuws woord voor baarmoeder, of moederschoot,
El Racham, God Moederschoot'ige.
Het woord had de afgeleide betekenis van barmhartigheid of ontferming.
De Arabische versie van dat woord is in de islam te vinden voor de
Barmhartige.
Al is de Ene in de koran toch vooral de beloner en de straffer,
in de islamitische traditie is er het verhaaltje
dat Hij de barmhartigheid deelde in honderd stukjes
en er één naar de aarde zond voor ons.
(Hecto- is honderd, denk maar aan hectoliter.)
Om daarmee te doen wat God doet.
‘Ja wees er’ ligt dichtbij ‘Jahweh’.
Wat meer barmhartig wezen is wellicht meer ons vereenzelvigen met ‘de
moeder'.
Wat meer moederlijk ons wel en wee waarnemen,
dat zou ons goed kunnen doen.
Moeder, dat is: ém ‘um meter mater
in de oude talen van het Hebreeuws, Arabisch, bijbels Grieks en Latijn.
Zijn moeders niet de belangrijkste wezens in het leven?
Al in het scheppingsverhaal wordt de vrouw genoemd
de ‘levende', of de ‘levengevende':
20 En de adam - de aardling - noemde de naam van zijn vrouw Eva,
want zij is de moeder van elke levende.
(Genesis 3:20)
Summum komt - zoals heel veel van onze woorden komen uit het Grieks en
Latijn -
uit het Latijn, maar behoort wel tot de Nederlandse woordenschat,
het betekent hoogtepunt, toppunt.
Som mag je ook gewoon in het Nederlands zoeken.
Jihadistische nietsontziende aanvallen zoals die op Israël
zijn er na IS in het Midden-Oosten
met regelmaat in Afrika van oost tot west,
van Nigeria tot Mozambique.
Daar betreft het christenen. Die proberen het geweld te dempen.
Maar dat afzien van ‘oog om oog, tand om tand',
zoals hun voorganger hen voorhield,
helpt daar niet echt.
Misschien kan dat wel met geweld uit boosheid,
maar niet met geweld dat religieus legitiem wordt geacht.
Israël slaat hard terug. In de oog om oog gesteldheid.
En ook dat helpt niet echt de kringloop van geweld te doorbreken.
Al is er de boosheid weg te nemen, dan nog is er de religieuze motivatie.
Die is alleen weg te nemen binnen de islam zelf.
De stelregel van het oog om oog was rechtsgeldig
daar het steeds harder terugslaan voorkwam.
Maar probleem van het oog om oog is
dat de ander maatstaf wordt voor je eigen gedrag.
En daarmee breng je het Rijk Gods niet naderbij,
maatstaf bij uitstek voor Jezus.
Het zal nog wel tot na deze oorlog twistpunt blijven hoe te reageren.
Maar toch, het verlangen naar ‘heb je vijand lief’
zal niet kunnen zonder de bereidheid te luisteren
en niet zonder het bezien van de ander zoals Jahweh ziet.
En in lijden lieven is wel echt christelijk. En toch...
de wending ten goede zoeken, is van Paulus.
Noden is weliswaar wat ouderwets maar toch Nederlands, uitnodigen.
Bij noter kun je denken aan noteren, maar ook aan noten, laten horen.